Prawa człowieka to zbiór uniwersalnych gwarancji i wolności, które zostały sformułowane w celu zachowania pokoju, równości i godności człowieka.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, dokument składający się z 30 artykułów, został podpisany 10 grudnia 1948 roku przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych.
Wolność i równość
Wszystkie istoty ludzkie rodzą się wolne i równe pod względem godności i praw, a obdarzone rozumem i sumieniem powinny zachowywać się wobec siebie po bratersku.
Ten pierwszy artykuł wyraża wolny status istot ludzkich od urodzenia i obowiązek poszanowania innych istot ludzkich.
2. obejmują wszystkie osoby bez różnicy.
Każdy człowiek ma prawo do wszystkich praw i wolności określonych w niniejszej Deklaracji, bez względu na jakiekolwiek różnice, takie jak rasa, kolor skóry, płeć, język, religia, poglądy polityczne lub inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, majątek, urodzenie lub inny status [...].
Drugi artykuł mówi, że wszystkie osoby, niezależnie od pochodzenia, ideologii lub jakiegokolwiek innego czynnika, mają prawo do korzystania ze wszystkiego, co jest przewidziane w niniejszej Deklaracji.Nie jest dozwolone różnicowanie lub wykluczenie niektórych osób.Istoty ludzkie są chronione przez sam fakt bycia człowiekiem.
Życie, wolność i bezpieczeństwo
Każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego.
Żaden człowiek nie ma prawa pozbawić drugiego człowieka prawa do życia, wolności lub zagrozić jego bezpieczeństwu i integralności.
4) Niewolnictwo jest zabronione
Nikt nie może być trzymany w niewoli lub poddaństwie, niewolnictwo i handel niewolnikami są zakazane we wszystkich swoich formach.
Zgodnie z tym artykułem żadna istota ludzka nie może być traktowana jak własność. Odnosi się on do praktyk polegających na chwytaniu, handlu lub wymianie osób do przymusowej pracy lub małżeństwa, rekrutacji dzieci i innych form zniewolenia.
5) Zakaz stosowania metod tortur
Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu.
Innymi słowy, nikt nie może celowo wyrządzać innym krzywdy fizycznej lub psychicznej jako formy dyskryminacji, karania, zastraszania, zastraszania, kradzieży informacji itp.
6) Uznanie osobowości prawnej
Każda istota ludzka ma prawo do uznania wszędzie za osobę wobec prawa.
Od urodzenia wszystkie osoby, niezależnie od miejsca pobytu, są uznawane przez prawo, a więc mają szereg praw i obowiązków. Uznanie to kończy się dopiero wraz ze śmiercią danej osoby.
Równość wobec prawa
Wszyscy są równi wobec prawa i mają prawo bez różnicy do równej ochrony prawnej. Wszyscy mają prawo do równej ochrony przed wszelką dyskryminacją naruszającą niniejszą Deklarację oraz przed wszelkim podżeganiem do takiej dyskryminacji.
Zgodnie z tym prawem, wszyscy ludzie są równi wobec prawa, niezależnie od pochodzenia, płci, rasy, pozycji, ideologii lub religii.Prawo jest takie samo dla wszystkich, bez wyjątków i przywilejów.Dlatego każdy ma prawo do takiej samej ochrony.
8) Skuteczny środek prawny przeciwko naruszeniu praw
Każdy ma prawo do skutecznego środka odwoławczego przed właściwymi sądami krajowymi w przypadku czynów naruszających prawa podstawowe przyznane mu przez konstytucję lub ustawę.
Prawo to gwarantuje jednostkom legalny, szybki i skuteczny proces przeciwko aktom naruszającym ich prawa, tj. instytucje sądowe ułatwią jednostce proces ujawnienia takich aktów.
9) Samowolne uwięzienie lub wygnanie
Nikt nie może być samowolnie zatrzymany, uwięziony lub wygnany.
Żadna istota ludzka nie może być pozbawiona wolności ani wydalona z terytorium na podstawie nieudowodnionych przesłanek, tj. bez dowodów, że popełniła określony czyn lub przestępstwo.
Arbitralność odpowiada woli decydenta i dlatego byłaby to decyzja niesprawiedliwa.
10. rzetelna pomoc prawna
Każdy ma prawo, na zasadzie pełnej równości, do sprawiedliwego i publicznego wysłuchania przez niezależny i bezstronny sąd, w celu określenia swoich praw i obowiązków oraz wszelkich zarzutów karnych przeciwko niemu.
Prawo to, ściśle związane z prawem do równości wobec prawa, głosi, że każdy człowiek musi być chroniony przez sąd w sposób obiektywny i neutralny, tzn. sądownictwo musi funkcjonować niezależnie.
Takie traktowanie musi być rzetelne i sprawiedliwe zarówno w zakresie zapewnienia wolności i obowiązków osobistych, jak i orzekania o czynach karalnych.
Domniemanie niewinności
1) Każdy oskarżony o popełnienie przestępstwa karnego ma prawo być uważany za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą w publicznym procesie, w którym zapewniono mu wszelkie gwarancje niezbędne do obrony.
Nikt nie może zostać uznany za winnego popełnienia jakiegokolwiek przestępstwa z powodu działania lub zaniechania, które w chwili jego popełnienia nie stanowiło przestępstwa na mocy prawa krajowego lub międzynarodowego. Nie nakłada się również kary surowszej niż ta, która obowiązywała w chwili popełnienia przestępstwa.
Innymi słowy, każdy jest niewinny, dopóki nie udowodni mu się winy, w drodze procesu prawnego, w którym osoba sądzona może się bronić.
Przepisy nie mogą być stosowane z mocą wsteczną, tzn. jeśli czyn nie był uznany za przestępstwo w momencie jego popełnienia, nie można stosować surowszych przepisów lub kar, które zostały przyjęte później.
12) Ochrona prywatności
Nikt nie może być poddany arbitralnej ingerencji w jego prywatność, rodzinę, dom lub korespondencję, ani też atakom na jego honor i reputację. Każdy ma prawo do ochrony prawnej przed takimi ingerencjami lub atakami.
Prawo to istnieje w celu ochrony prywatności osób i ich rodzin przed kłamstwami mogącymi zaszkodzić ich wizerunkowi oraz przed ingerencją osób trzecich w sferę osobistą. Nikt nie może wchodzić do czyjegoś domu ani czytać jego poczty bez zgody tej osoby.
13) Swoboda przemieszczania się
Każdy człowiek ma prawo do swobodnego przemieszczania się i wyboru miejsca zamieszkania na terytorium państwa.
Każdy ma prawo do opuszczenia każdego kraju, w tym swojego, i do powrotu do swojego kraju.
Innymi słowy, każdy człowiek ma swobodę opuszczania i wjazdu do swojego kraju oraz prawo wyboru terytorium, na którym zamierza zamieszkać.
Prawo może nakładać ograniczenia na to prawo w przypadkach, gdy np. zagrożone jest bezpieczeństwo lub zdrowie. W ostatnim stanie zagrożenia zdrowia prawo to zostało ograniczone na mocy prawa poszczególnych państw.
14. prawo do azylu
W przypadku prześladowań każdy ma prawo do ubiegania się o azyl i korzystania z niego w każdym kraju.
2) Na to prawo nie można się powoływać wobec oskarżenia wynikającego rzeczywiście z przestępstw pospolitych lub z działań sprzecznych z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Jest to prawo chroniące osoby, które są prześladowane z powodu określonego statusu lub z powodu zamieszkiwania w miejscach, w których toczy się konflikt. W żadnym wypadku prawo to nie może być wykorzystywane do uniknięcia wyroków skazujących lub sankcji nałożonych za popełnienie czynów niezgodnych z prawem.
15. prawo do obywatelstwa
Każdy ma prawo do obywatelstwa.
2) Nikt nie może być arbitralnie pozbawiony obywatelstwa ani prawa do jego zmiany.
Wszystkie istoty ludzkie mają prawo do obywatelstwa, czyli przynależności do danego państwa. Prawo to można nabyć przez urodzenie, pokrewieństwo lub na podstawie koncesji samego państwa. Obywatelstwo gwarantuje jednostce ochronę, a także przyznaje jej szereg praw i obowiązków.
16. zakładanie rodziny
1) Mężczyźni i kobiety, od chwili osiągnięcia wieku małżeńskiego, mają prawo, bez żadnych ograniczeń wynikających z rasy, narodowości lub religii, do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny oraz korzystają z równych praw w odniesieniu do małżeństwa, w czasie jego trwania i po jego rozwiązaniu.
2) Małżeństwo może być zawarte tylko za wolną i pełną zgodą zamierzających je małżonków.
3) Rodzina jest naturalną i podstawową jednostką grupową społeczeństwa i ma prawo do ochrony ze strony społeczeństwa i państwa.
Wszyscy ludzie mają prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, pod warunkiem, że osiągnęli wiek ustalony przez prawo ich kraju i że istnieje zgoda obu stron.
Nikt nie może być pozbawiony tego prawa ze względu na pochodzenie etniczne, religijne lub wyznaniowe, a w ramach więzi małżeńskiej obie strony korzystają z równych praw.
17. prawo do własności
Każdy ma prawo do posiadania własności, indywidualnie i wespół z innymi.
2) Nikt nie może być samowolnie pozbawiony swojej własności.
Każdy człowiek, bez względu na rasę, płeć, narodowość, religię, ideologię czy status, ma prawo do własności, czyli do swobodnego posiadania i dysponowania nią. W żadnym wypadku nie może być pozbawiony swojej własności w sposób bezpodstawny.
18. wolność myśli
Każdy człowiek ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje wolność zmiany wyznania lub przekonań oraz wolność uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań poprzez nauczanie, praktykowanie, uprawianie kultu i przestrzeganie obyczajów.
Prawo to chroni i broni pluralizmu idei i przekonań, we wszystkich ich formach i przejawach. Każdy ma prawo do posiadania przekonań religijnych, ideologii lub sposobu myślenia oraz do ich swobodnej zmiany, jeśli uzna to za stosowne.
Wolność słowa i opinii
Każdy ma prawo do wolności opinii i wypowiedzi; prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów bez ingerencji oraz poszukiwania, otrzymywania i przekazywania informacji i idei za pośrednictwem wszelkich mediów i bez względu na granice.
Jednostki mają prawo do posiadania opinii i wyrażania swoich poglądów, ale wolność wyrażania opinii może mieć pewne ograniczenia, na przykład w przypadkach, gdy opinia danej osoby stanowi wypowiedź nawołującą do nienawiści, przemocy lub innego czynu, który może naruszać inne prawa.
Wolność zgromadzeń
1) Każdy ma prawo do wolności pokojowych zgromadzeń i stowarzyszeń.
2) Nikt nie może być zmuszony do przynależności do stowarzyszenia.
Prawo to odnosi się do wolności łączenia się z innymi w określonej sprawie, o ile ma to charakter pokojowy, np. klub sportowy, stowarzyszenie sąsiedzkie, związek zawodowy lub organizacja zajmująca się ochroną zwierząt.
21) Uczestnictwo w życiu politycznym
1) Każdy ma prawo brać udział w rządzeniu swoim krajem, bezpośrednio lub przez swobodnie wybranych przedstawicieli.
2) Każdy ma prawo do równego dostępu do służby publicznej w swoim kraju.
3) Wola narodu jest podstawą władzy rządu; wola ta wyraża się w okresowych i prawdziwych wyborach, które są powszechne i równe i odbywają się w głosowaniu tajnym lub w równoważnych procedurach wolnego głosowania.
Zgodnie z tym artykułem istoty ludzkie mają prawo do współpracy i udziału w życiu politycznym swojego kraju, wybierając swoich przedstawicieli lub sprawując urząd publiczny. Władza publiczna pochodzi więc od ludu, z woli obywateli, w ramach realizacji ich prawa do swobodnego i tajnego głosowania.
22) Zabezpieczenie społeczne i inne zasoby
Każdy człowiek jako członek społeczeństwa ma prawo do zabezpieczenia społecznego i jest uprawniony do realizacji, poprzez wysiłek narodowy i współpracę międzynarodową oraz zgodnie z organizacją i zasobami każdego Państwa, praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych niezbędnych dla jego godności i swobodnego rozwoju jego osobowości.
Obywatele i ich rodziny mają prawo do ochrony ze strony państwa w zakresie zdrowia, świadczeń i zasiłków. Państwo zobowiązuje się do zagwarantowania pewnych praw socjalnych obywateli w przypadku niezdolności do pracy.
Prawo do pracy
1) Każdy człowiek ma prawo do pracy, do swobodnego wyboru zatrudnienia, do sprawiedliwych i korzystnych warunków pracy oraz do ochrony przed bezrobociem.
2) Każdy, bez żadnej dyskryminacji, ma prawo do równego wynagrodzenia za taką samą pracę.
3) Każdy pracujący ma prawo do sprawiedliwego i korzystnego wynagrodzenia zapewniającego jemu i jego rodzinie egzystencję godną ludzkiej godności, uzupełnionego w razie potrzeby innymi środkami ochrony socjalnej.
4) Każdy ma prawo do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych dla ochrony swoich interesów.
Prawo to podkreśla, że wszystkie istoty ludzkie mają prawo do pracy i do godnych warunków pracy. Ludzie mają swobodę wyboru zawodu lub zatrudnienia, bez dyskryminacji z jakiegokolwiek powodu.
Mają też swobodę ochrony swoich praw pracowniczych i wstępowania do związków zawodowych, a otrzymywane wynagrodzenie musi gwarantować optymalne warunki życia dla rozwoju ich i ich rodzin.
24. prawo do odpoczynku
Każdy ma prawo do odpoczynku i rekreacji, do rozsądnego ograniczenia godzin pracy oraz do płatnych okresowych urlopów.
Artykuł 24 reguluje prawo do pracy. Praca jest tak samo potrzebna jak odpoczynek dla pełnego rozwoju człowieka i dobrego stanu zdrowia fizycznego i psychicznego.
25. państwo opiekuńcze
Każdy człowiek ma prawo do poziomu życia odpowiadającego zdrowiu i dobrobytowi jego i jego rodziny, włączając w to wyżywienie, odzież, mieszkanie i opiekę medyczną oraz niezbędne usługi społeczne, a także prawo do zabezpieczenia na wypadek bezrobocia, choroby, kalectwa, wdowieństwa, starości lub innego braku środków do życia w razie śmierci, kalectwa, wdowieństwa, starości lub innego braku zabezpieczenia w razie śmierci lub kalectwa.okoliczności, na które nie mają wpływu.
2) Macierzyństwo i dzieciństwo mają prawo do szczególnej opieki i pomocy Wszystkie dzieci, zarówno urodzone w małżeństwie, jak i poza nim, mają prawo do równej ochrony socjalnej.
To prawo skupia się na jednej z głównych plag, jakie istnieją na świecie - ubóstwie.
Duża część ludności świata pozbawiona jest podstawowych potrzeb, takich jak żywność, higiena i opieka zdrowotna. Artykuł ten określa szereg praw socjalnych mających na celu zapewnienie dobrobytu, zwłaszcza grupom najbardziej wrażliwym, osobom starszym i dzieciom.
26. prawo do edukacji
Każdy ma prawo do nauki. Edukacja jest bezpłatna, przynajmniej w zakresie kształcenia podstawowego. Kształcenie podstawowe jest obowiązkowe. Kształcenie techniczne i zawodowe jest powszechnie dostępne; dostęp do szkolnictwa wyższego jest równy dla wszystkich na podstawie zasług.
2) Edukacja jest ukierunkowana na pełny rozwój osobowości ludzkiej i umacnianie poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności; sprzyja zrozumieniu, tolerancji i przyjaźni między wszystkimi narodami, grupami rasowymi lub religijnymi oraz wspiera działalność Organizacji Narodów Zjednoczonych na rzecz utrzymania pokoju.
3) Rodzice mają prawo pierwszeństwa w wyborze rodzaju edukacji, która zostanie udzielona ich dzieciom.
Prawo do edukacji jest podstawą rozwoju wielu innych praw. Wszystkie dzieci powinny mieć dostęp do bezpłatnej i obowiązkowej edukacji, która umożliwia ich osobisty rozwój i aktywny udział w życiu społecznym.
27. prawo do kultury
Każdy ma prawo do swobodnego uczestnictwa w życiu kulturalnym wspólnoty, do korzystania ze sztuki oraz do udziału w postępie naukowym i jego korzyściach.
Każdy ma prawo do ochrony interesów moralnych i materialnych wynikających z każdej produkcji naukowej, literackiej lub artystycznej, której jest autorem.
Artykuł ten rozumie kulturę jako znak tożsamości narodu, owoc działalności jego mieszkańców. Dlatego każdy ma prawo do uczestnictwa w tej działalności, zarówno w sposób czynny, jak i jako widz. Z tego prawa wynika również ochrona własności intelektualnej jednostek.
28) Skuteczność praw
Każdy człowiek ma prawo do porządku społecznego i międzynarodowego, w którym prawa i wolności określone w niniejszej Deklaracji mogą być w pełni realizowane.
Innymi słowy, konieczne jest zagwarantowanie przez państwa wypełnienia i skuteczności artykułów zawartych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
29) Wykonywanie praw i obowiązków
1) Każdy człowiek ma obowiązki wobec wspólnoty, gdyż tylko w niej może swobodnie i w pełni rozwijać swoją osobowość.
2) W korzystaniu ze swych praw i wolności każdy człowiek podlega tylko takim ograniczeniom, jakie określa ustawa wyłącznie w celu zapewnienia należytego uznania i poszanowania praw i wolności innych osób oraz spełnienia słusznych wymagań moralności, porządku publicznego i ogólnego dobra w społeczeństwie demokratycznym.
3) Te prawa i wolności nie mogą być w żadnym wypadku wykonywane wbrew celom i zasadom Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Z tego zestawu praw wynika również szereg obowiązków, w tym poszanowanie praw innych osób oraz poszanowanie porządku i pokoju społecznego.
30. tłumienie praw człowieka
Żadne z postanowień niniejszej Deklaracji nie może być interpretowane jako przyznanie jakiemukolwiek państwu, grupie lub osobie prawa do angażowania się w jakąkolwiek działalność lub dokonywania jakichkolwiek aktów mających na celu zniszczenie któregokolwiek z praw i wolności określonych w niniejszym dokumencie.
Ostatni artykuł chroni treść Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka przed narzuceniem przez państwa lub jednostki, a także przed nadużyciem z zamiarem naruszenia innych praw.
Wszystkie wymienione tu prawa mają jednakowe znaczenie, żadne z nich nie przeważa nad innymi.
Pokolenia praw człowieka
Pierwszej klasyfikacji praw człowieka według generacji dokonał Karel Vasak w 1979 r. Każdej generacji odpowiada zestaw praw przyjętych w określonym momencie historycznym. Układ ten nie uwzględnia hierarchii ani stopni ważności.
Pierwsza generacja
Do pierwszej generacji należą prawa obywatelskie i polityczne uznane w różnych deklaracjach, np. w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z czasów Rewolucji Francuskiej.
Jej zadaniem była ochrona takich aspektów jak życie czy integralność jednostek przed władzami publicznymi, które w tamtym czasie miały prawo do ingerencji w sprawy prywatne.
Drugie pokolenie
Druga generacja praw człowieka to prawa zbiorowe, ekonomiczne, kulturalne i społeczne. Narodziły się one w następstwie II wojny światowej.
W tym przypadku władze publiczne są wezwane do ochrony jednostek w sytuacjach potrzebnych, takich jak bezrobocie. Prawa takie jak edukacja czy praca są gwarantowane w celu zapewnienia równych szans.
Trzecie pokolenie
Są to prawa oparte na solidarności i współpracy między narodami i przynoszą korzyści zbiorowo, całej społeczności.
Do tego pokolenia należą takie prawa jak np. pokój czy zachowanie środowiska naturalnego. Ich skuteczność nie zależy od władz publicznych czy jednostek jednego państwa, ale wymaga współpracy wszystkich narodów.
Trwa debata na temat ewentualnej czwartej generacji, w której prawa rozważane w poprzednich trzech generacjach są interpretowane i dostosowywane do nowej rzeczywistości napędzanej przez rozwój technologiczny.
Po co są prawa człowieka
Prawa człowieka służą ochronie wszystkich ludzi i zapewniają im godziwe warunki życia, możliwość rozwijania swoich zdolności i aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym.
Służą one również promowaniu równości i szacunku między ludźmi, niezależnie od ich płci, rasy czy pochodzenia; szacunku dla innych kultur, ideologii i religii; szacunku dla otaczającego nas środowiska i porządku społecznego, z korzyścią dla zdrowego współżycia.
Znaczenie praw człowieka polega na tym, że wszystkie istoty ludzkie, ze swej natury, od urodzenia, przez sam fakt bycia człowiekiem, są przez nie chronione.
Referencje:
Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych "Powszechna Deklaracja Praw Człowieka" 217 (III) A. Paryż, 1948 r. //www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/
Zobacz także:
- Charakterystyka praw człowieka.
- Prawa człowieka i prawa podstawowe.
- Prawa i obowiązki.
- Prawa i obowiązki dzieci.